Merhaba sevgili öğrencilerim,
Bugünkü sorumuz, Türkçe'nin temel ses kurallarından biri olan Büyük Ünlü Uyumu ile ilgili. Bu kuralı adım adım hatırlayarak ve kelimeleri inceleyerek doğru cevabı bulalım.
- 1. Büyük Ünlü Uyumu (Kalınlık-İncelik Uyumu) Nedir?
- Türkçede ünlüler iki gruba ayrılır:
- Kalın Ünlüler: a, ı, o, u
- İnce Ünlüler: e, i, ö, ü
- Büyük Ünlü Uyumu kuralına göre, bir kelimenin ilk hecesindeki ünlü kalınsa, sonraki hecelerdeki ünlüler de kalın olmalı; ilk hecesindeki ünlü inceyse, sonraki hecelerdeki ünlüler de ince olmalıdır.
- Bu kural genellikle Türkçe kökenli kelimeler için geçerlidir. Yabancı kökenli kelimeler, birleşik kelimeler ve bazı Türkçe kelimeler bu kurala uymayabilir.
- 2. Seçenekleri İnceleyelim:
- A) Evler
- Bu kelimenin ünlüleri: e, e
- İlk ünlü 'e' (ince). İkinci ünlü 'e' (ince).
- Bütün ünlüler ince olduğu için Büyük Ünlü Uyumu kuralına uyar.
- B) Kalemlik
- Bu kelimenin ünlüleri: Ka-lem-lik
- İlk ünlü 'a' (kalın). İkinci ünlü 'e' (ince). Üçüncü ünlü 'i' (ince).
- İlk ünlü kalın olmasına rağmen, sonraki ünlüler incedir. Bu durum, kelimenin Büyük Ünlü Uyumu kuralına uymadığını gösterir. "Kalem" kelimesi Arapça kökenli olduğu için bu kurala uymaz. Ancak, kelimeye gelen "-lik" eki, kökün son hecesindeki 'e' ünlüsüne uyum sağlayarak ince ünlü ile gelmiştir (e-i uyumu).
- C) Kitapçı
- Bu kelimenin ünlüleri: Ki-tap-çı
- İlk ünlü 'i' (ince). İkinci ünlü 'a' (kalın). Üçüncü ünlü 'ı' (kalın).
- İlk ünlü ince olmasına rağmen, sonraki ünlüler kalındır. Bu durum, kelimenin Büyük Ünlü Uyumu kuralına uymadığını gösterir. "Kitap" kelimesi de Arapça kökenli olduğu için bu kurala uymaz. Ek olan "-çı" ise kökün son hecesindeki 'a' ünlüsüne uyum sağlamıştır (a-ı uyumu).
- D) Televizyon
- Bu kelimenin ünlüleri: Te-le-viz-yon
- İlk üç hecedeki ünlüler 'e', 'e', 'i' (ince) iken, son hecedeki ünlü 'o' (kalın) gelmiştir.
- Bu kelime tamamen yabancı kökenli olup herhangi bir Türkçe ek almamıştır. Kendi iç yapısında, ince ünlülerden sonra kalın ünlü gelerek Büyük Ünlü Uyumu kuralını açıkça bozmaktadır.
- 3. Sonuç:
- A seçeneğindeki "Evler" kelimesi Büyük Ünlü Uyumu'na uyar.
- B ve C seçeneklerindeki "Kalemlik" ve "Kitapçı" kelimelerinin kökleri yabancı kökenli olduğu için Büyük Ünlü Uyumu'na uymazlar. Ancak bu kelimeler, köklerine gelen Türkçe eklerin kökün son hecesine uyum sağlamasıyla dikkat çekerler.
- D seçeneğindeki "Televizyon" kelimesi ise tamamen yabancı kökenli, ek almamış ve kendi iç yapısında Büyük Ünlü Uyumu kuralını net bir şekilde bozan bir kelimedir. Soruda aranan, büyük ünlü uyumu kuralına uymayan kelime, bu belirgin özelliğiyle D seçeneğidir.
Cevap D seçeneğidir.
