Soru:
Osmanlı tarihçileri, Zitvatorok Antlaşması'nı genellikle Osmanlı Devleti'nin duraklama döneminin başlangıcı olarak kabul ederler.
"Mütekabiliyet" ilkesi çerçevesinde düşünüldüğünde, bu antlaşmanın Osmanlı Devleti için "duraklama"nın habercisi sayılmasının en temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
- A) Osmanlı ordusunun teknik üstünlüğünü kaybettiğinin resmen kabul edilmesi
- B) Osmanlı Devleti'nin Batılı bir devletle siyasi ve hukuki eşitlik temelinde anlaşmak zorunda kalması
- C) İmparatorluk içindeki milliyetçi ayaklanmaların artması
- D) Osmanlı hazinesinin savaş tazminatı ödeyerek zayıflaması
Çözüm:
💡 Soru, mütekabiliyetin uzun vadeli ve sembolik anlamını sorguluyor. Duraklama, sadece askeri başarısızlık değil, aynı zamanda devletin "prestij" ve "üstünlük" iddiasındaki gerilemeyi de ifade eder.
- ➡️ A Seçeneği: Antlaşma metinlerinde böyle bir "kabul" yer almaz. Askeri denge değişmiş olsa da bu, doğrudan bir madde değildir. ❌
- ➡️ B Seçeneği: En temel nedendir. Osmanlı, kuruluşundan itibaren Batı'ya karşı siyasi ve ideolojik üstünlük iddiası taşıyordu. Zitvatorok'ta bu iddiadan vazgeçip eşitlik temelinde anlaşmak zorunda kalmıştır. Bu, devletin kurucu ideolojisinde bir çatlak ve diplomatik prestijde büyük bir kayıptır, dolayısıyla "duraklama"nın en önemli göstergelerinden biridir. ✅
- ➡️ C Seçeneği: Milliyetçi ayaklanmalar daha çok 19. yüzyılda yoğunlaşmıştır. 1606 için öncelikli bir neden değildir. ❌
- ➡️ D Seçeneği: Tazminat geçici bir mali yüktür ve duraklamanın sembolik/ideolojik boyutunun yanında ikincil bir sebeptir. ❌
✅ Sonuç: Doğru cevap, Osmanlı'nın ideolojik üstünlük iddiasındaki gerilemeyi vurgulayan B seçeneğidir.
