Soru:
Osmanlı Devleti, 18. yüzyılda kaybettiği toprakları geri almak ve eski gücünü korumak amacıyla bazı ıslahatlar yapmıştır. Bu ıslahatların genel karakteristiği ile ilgili aşağıdaki soruları yanıtlayınız:
- a) Bu yüzyıldaki ıslahatların temel amacı nedir?
- b) Islahatlar neden genellikle "askeri" alanda yoğunlaşmıştır?
- c) Islahatçı padişahlar ve devlet adamları, ıslahatları yaparken hangi dış güçten/modelden etkilenmiştir?
Çözüm:
💡 18. yüzyıl ıslahatları (Lale Devri, I. Mahmut, III. Mustafa, I. Abdülhamit dönemleri) genel özellikleri ile ele alınmalıdır.
- ➡️ a) Temel Amaç: Islahatların temel amacı, devleti dağılmaktan kurtarmak ve eski güçlü haline döndürmektir. Yani "kanun-ı kadim"e (eski düzene) dönüş hedeflenmiştir. Köklü ve yapısal değişikliklerden ziyade, yüzeysel ve geçici çözümler üretilmiştir.
- ➡️ b) Askeri Odaklı Olma Nedeni: Çünkü Osmanlı Devleti, bu yüzyılda Avusturya, Rusya ve Venedik gibi devletlere karşı arka arkaya askeri yenilgiler almıştır. Ordunun modern silah, taktik ve teşkilatlanmada geri kaldığı açıkça görülmüştür. Bu nedenle öncelik, kaybedilen savaşları kazanabilecek bir orduyu yeniden inşa etmek olmuştur.
- ➡️ c) Etkilenilen Model: Islahatçılar, özellikle Fransa'yı model almıştır. Lale Devri'nde Paris'e elçi olarak gönderilen Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin getirdiği raporlar, askeri okullarda Fransız subayların görevlendirilmesi (Baron de Tott gibi) ve Batı tarzı ilk matbaanın açılması bu etkinin somut göstergeleridir.
✅ Özetle, 18. yüzyıl ıslahatları askeri odaklı, geçici ve Batı (özellikle Fransa) örnek alınarak yapılan, ancak köklü sonuç vermeyen çabalar olmuştur.
