Soru:
Sanayi İnkılabı sonrası Avrupa devletlerinin sömürgecilik faaliyetleri Osmanlı Devleti'ni nasıl etkilemiştir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, sömürgeciliğin siyasi ve ekonomik boyutlarını Osmanlı coğrafyası üzerinden değerlendirmemizi istemektedir.
- ➡️ Birinci Adım (Ekonomik Nüfuz - Açık Pazar): Avrupa devletleri, Osmanlı topraklarını resmen işgal etmek yerine, onu bir "açık pazar" haline getirerek ekonomik nüfuz kurdular. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi imzalanan ticaret anlaşmaları, kapitülasyonların genişletilmesi ve yabancılara mülk edinme hakkı verilmesi (\(1856 Islahat Fermanı\)), bu sürecin araçlarıydı.
- ➡️ İkinci Adım (Borçlanma ve Mali Denetim): Osmanlı Devleti, dış ticaret açıklarını ve mali sıkıntılarını kapatmak için dış borçlanmaya başvurdu. Borçlarını ödeyemez hale gelmesi, "Düyun-ı Umumiye İdaresi"nin (\(1881\)) kurulmasına yol açtı. Bu, Osmanlı'nın maliyesinin önemli bir kısmının yabancı alacaklıların kontrolüne geçmesi demekti; bu da bir çeşit ekonomik sömürgeciliktir.
- ➡️ Üçüncü Adım (Siyasi Parçalanma ve Müdahale): Sanayileşen Avrupa'nın hammadde ve pazar rekabeti, Osmanlı topraklarını doğrudan hedef haline getirdi. Özellikle zengin yeraltı kaynaklarına sahip bölgelerde (örneğin, Orta Doğu) nüfuz mücadelesi başladı. Bu, "Şark Meselesi"nin yoğunlaşmasına ve Osmanlı'nın toprak bütünlüğünün tehdit altına girmesine neden oldu.
✅ Sonuç: Sanayi İnkılabı'nın tetiklediği sömürgecilik, Osmanlı'ya doğrudan sömürge olmaktan ziyade, ekonomik bağımlılık, mali denetim ve siyasi parçalanma süreci olarak yansımıştır.
