Soru:
Sanayi İnkılabı'nın bir sonucu olarak Avrupalı devletlerin "Pazar arayışı", Osmanlı Devleti'nin siyasi varlığını nasıl etkilemiştir? Bu süreçte ortaya çıkan "Şark Meselesi (Doğu Sorunu)" kavramını açıklayarak, Osmanlı toprak bütünlüğünün tehdit altına girmesine yol açan iki somut gelişme örneği veriniz.
Çözüm:
💡 Bu soru, ekonomik etkilerin siyasi sonuçlara nasıl evrildiğini sorguluyor. Kavramsal bir analiz yapmamız gerekiyor.
- ➡️ Birinci Adım: Sanayi İnkılabı, Avrupalı güçleri sadece ekonomik değil, aynı zamanda siyasi olarak da Osmanlı coğrafyasına bağımlı hale getirdi. Bu topraklar hem pazar hem de hammadde ve stratejik üslerdi.
- ➡️ İkinci Adım: Bu çıkar çatışması, "Şark Meselesi" olarak adlandırılan politik bir kavramı doğurdu. Bu kavram, temelde Avrupalı güçlerin "Hasta Adam" olarak gördükleri Osmanlı Devleti'nin topraklarını nasıl paylaşacakları ya da üzerinde nasıl nüfuz kuracakları sorunudur.
- ➡️ Üçüncü Adım: Pazar ve nüfuz arayışı, Osmanlı'nın toprak bütünlüğünü doğrudan tehdit eden somut olaylara yol açtı. İki önemli örnek:
- 1. Mısır Sorunu (1831-1841): Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ayaklanması, Fransa ve İngiltere'nin bölgedeki çıkar çatışmalarının bir arenası haline geldi. İngiltere, Osmanlı'yı destekleyerek kendi sömürge yollarını ve Hindistan'a giden rotayı güvence altına almayı hedefledi.
- 2. 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı): Rusya'nın sıcak denizlere inme ve Balkanlarda nüfuzunu artırma politikası, büyük ölçüde ekonomik çıkarlarla bağlantılıydı. Savaş sonunda imzalanan Berlin Antlaşması ile Osmanlı, topraklarının önemli bir kısmını kaybetti.
✅ Sonuç: Sanayi İnkılabı'nın tetiklediği pazar arayışı, Osmanlı'yı Avrupa'nın siyasi çıkar çatışmalarının merkezine yerleştirdi. "Şark Meselesi" bu sürecin siyasi ifadesi olurken, Mısır Sorunu ve 93 Harbi gibi olaylar, Osmanlı toprak bütünlüğünün nasıl tehdit altına girdiğinin somut kanıtlarıdır.
