Soru:
Osmanlı Devleti, Sanayi İnkılabı'nın yarattığı bu olumsuz koşullara karşı hangi ekonomik kalkınma çabalarını göstermiştir? Bu çabaların başarısız olmasının temel nedenleri nelerdir?
Çözüm:
💡 Osmanlı yönetimi, durumun farkındaydı ve sanayileşme hamleleri ile geri kalmışlıktan kurtulmaya çalıştı. Bu soru, bu çabaları ve başarısızlık nedenlerini analiz etmemizi istiyor.
- ➡️ Birinci Adım (Çabalar - Fabrikalar): Osmanlı, 19. yüzyılda devlet eliyle bir dokuma fabrikası (\(Hereke\), \(Feshane\)), deri fabrikası (\(Beykoz\)), ve silah fabrikaları (\(Zeytinburnu\)) gibi modern sanayi tesisleri kurdu.
- ➡️ İkinci Adım (Çabalar - Islahatlar): Yerli üretimi teşvik etmek için "Islah-ı Sanayi Komisyonları" kuruldu, yerli malı kullanımı teşvik edildi ve sergiler açıldı. Sanayi Mektepleri açılarak nitelikli işgücü yetiştirilmeye çalışıldı.
- ➡️ Üçüncü Adım (Başarısızlık Nedenleri - Dış Etkenler): Bu çabaların önündeki en büyük engel, 1838 Baltalimanı gibi anlaşmaların yarattığı rekabet ortamıydı. Devlet, gümrük duvarlarını yükselterek yerli sanayiyi koruyamıyordu. Ayrıca, dış borç batağı ve Düyun-ı Umumiye, devletin yatırım yapabilme kapasitesini ciddi şekilde kısıtlıyordu.
- ➡️ Dördüncü Adım (Başarısızlık Nedenleri - İç Etkenler): Yeterli sermaye birikimi, teknik bilgi ve nitelikli işçi sıkıntısı vardı. Ulaşım ve enerji altyapısı yetersizdi. Merkezi yönetimin kararlı ve sürekli bir sanayileşme politikası izleyememesi de önemli bir iç nedendi.
✅ Sonuç: Osmanlı'nın sanayileşme çabaları, dış baskılar (özellikle serbest ticaret anlaşmaları), mali iflas ve yapısal iç sorunlar nedeniyle istenen başarıya ulaşamamış, Osmanlı ekonomisi Sanayi İnkılabı'nın gerisinde kalmaya devam etmiştir.
