Soru:
Bir toplumda, bir ailenin üç kuşağının mesleki durumu şu şekildedir:
- Dede: Çiftçi
- Baba: Şehre göç edip fabrika işçisi olmuştur.
- Oğul: Üniversite eğitimi alarak mühendis olmuştur.
Bu ailedeki toplumsal hareketlilik türünü belirleyiniz ve nedenini açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için öncelikle toplumsal hareketlilik türlerini (yatay ve dikey) ve dikey hareketliliğin alt başlıklarını (yükselici/alçalıcı) hatırlamalıyız.
- ➡️ 1. Adım: Hareketliliğin türünü belirleyelim. Bireylerin statülerinde bir değişiklik olmuş mudur? Dededen toruna doğru, mesleki statü ve muhtemelen gelir, eğitim düzeyi ve prestijde bir artış gözlemlenmektedir. Bu, bir statü değişikliği olduğu için dikey hareketliliktir.
- ➡️ 2. Adım: Dikey hareketliliğin yönünü belirleyelim. Statüde bir yükselme söz konusu olduğundan, bu hareketlilik türü yükselici dikey hareketliliktir.
- ➡️ 3. Adım: Hareketliliğin zaman dilimini kontrol edelim. Bu değişim, baba ve oğulun kendi yaşamları içinde gerçekleşmiştir. Yani bireyler hayattayken statüleri değişmiştir. Bu nedenle, bu bir fırsat (intragenerational) hareketliliği değil, kuşaklararası (intergenerational) hareketliliktir.
✅ Sonuç: Bu örnekteki toplumsal hareketlilik, kuşaklararası yükselici dikey hareketliliktir. Çünkü dede, baba ve oğulun statüleri arasında, kuşaktan kuşağa yükselici yönde bir değişim yaşanmıştır.
