Soru:
Bir toplumda, geleneksel olarak tarım ve hayvancılıkla uğraşan bir köyün toprakları, devlet tarafından kamulaştırılarak sanayi bölgesi ilan edilmiştir. Köylüler, tarım arazilerini kaybetmiş ve bölgede kurulan fabrikalarda vasıfsız işçi olarak çalışmaya başlamışlardır. Bu köylülerin yaşadığı toplumsal hareketlilik türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yatay Hareketlilik
B) Coğrafi Hareketlilik
C) Yükselici Dikey Hareketlilik
D) Alçalıcı Dikey Hareketlilik
Çözüm:
💡 Bu soruda, köylülerin meslek, gelir ve yaşam tarzındaki değişimi inceleyerek statülerinin nasıl etkilendiğini bulmalıyız.
- ➡️ 1. Adım: Statü değişimi var mı? Köylüler, toprak sahibi çiftçilik statüsünden, vasıfsız fabrika işçisi statüsüne geçmiştir. Bu, mesleki statü, gelir düzeyi ve özerklik (kendi toprağında çalışmak vs. bir patron için çalışmak) açısından bir değişimdir. Dolayısıyla bu, yatay bir hareket değildir.
- ➡️ 2. Adım: Hareketin yönü nedir? Toprak sahibi bir çiftçinin statüsü, genellikle vasıfsız bir fabrika işçisinin statüsünden daha yüksek kabul edilir (daha fazla özerklik, mülkiyet gibi faktörler nedeniyle). Bu nedenle, yaşanan değişim statüde bir düşüş yani alçalma anlamına gelir.
- ➡️ 3. Adım: Seçenekleri değerlendirelim.
- A) Yatay Hareketlilik: Statü değiştiği için yanlış.
- B) Coğrafi Hareketlilik: Soruda fiziksel bir yer değiştirme (göç) vurgulanmıyor. Köy, olduğu yerde sanayi bölgesine dönüşmüş. Bu bir sonuç olabilir ama sorunun odağı statü kaybıdır.
- C) Yükselici Dikey Hareketlilik: Statüde yükselme olmadığı için yanlış.
- D) Alçalıcı Dikey Hareketlilik: Statüde bir düşüş yaşandığı için doğru.
✅ Sonuç: Köylüler, toplumsal statü hiyerarşisinde aşağı yönde bir hareket yaşadıkları için bu durum alçalıcı dikey hareketliliktir. Cevap: D
