Soru:
1982 Anayasası'nın 42. maddesinde, "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır." hükmü yer alır. Bu hüküm, temel hakların sınıflandırılması açısından aşağıdakilerden hangisine en iyi örnektir?
- A) Koruyucu hak
- B) İsteme hakkı
- C) Katılma hakkı
- D) Negatif statü hakkı
- E) Pozitif statü hakkı
Çözüm:
💡 Temel haklar, devletten beklenen davranış biçimine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırmayı hatırlayalım.
- ➡️ Negatif Statü Hakları: Kişinin devlet tarafından dokunulmazlık alanını belirler. Devletin yapmama yükümlülüğü vardır. (Örn: Kişi dokunulmazlığı, din hürriyeti)
- ➡️ Pozitif Statü Hakları: Vatandaşın devletten olumlu bir hizmet, yardım veya faaliyet isteme hakkıdır. Devletin yapma yükümlülüğü vardır. (Örn: Eğitim hakkı, sağlık hakkı)
- ➡️ Aktif Statü Hakları: Kişinin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. (Örn: Seçme, seçilme, siyasi parti kurma)
- ➡️ Sorudaki madde, devletin vatandaşlarına zorunlu ve parasız bir hizmet (ilköğretim) sunma yükümlülüğünü getirmektedir. Bu, devletin aktif bir edimini gerektirir.
✅ Bu nedenle, "ilköğretimin zorunlu ve parasız olması" devletin pozitif bir edimini gerektirdiği için doğru cevap E) Pozitif statü hakkı'dır. Aynı zamanda bu, bir "isteme hakkı" (B) gibi görünse de, genel kategorinin adı "Pozitif Statü Hakları"dır ve bu şık daha kapsayıcıdır.
