Soru:
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili birleşik fiillerden hangisinin yazımı yanlıştır?
- A) Bu soruyu sen de çözebilirsin.
- B) Giderken kapıyı kapayıver.
- C) İstersen bir kahve pişirivereyim.
- D) Onu bir türlü ikna edemedim.
Çözüm:
💡 "ebilmek" ve "ivermek" ile yapılan kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır. Fiil ünsüzle bitiyorsa "ivermek" için araya "-i-" veya "-ı-"; ünlüyle bitiyorsa "-y-ivermek" gelir.
- ➡️ A seçeneği: "çözebilirsin" → çöz-ebilmek (Doğru, bitişik)
- ➡️ B seçeneği: "kapayıver" → kapa-(y)-ivermek (Fiil ünlü ile bittiği için araya "-y-" kaynaştırma harfi girmiş. Doğru, bitişik)
- ➡️ C seçeneği: "pişirivereyim" → pişir-ivermek (Fiil ünsüzle bittiği için doğrudan "-i-" ile bağlanmış. Doğru, bitişik)
- ➡️ D seçeneği: "ikna edemedim" → "ikna etmek" birleşik fiilidir, ancak burada "ebilmek" veya "ivermek" kullanılmamıştır. "Etmek" ile yapılan birleşik fiillerde ses olayı (ulama) olursa bitişik, olmazsa ayrı yazılır. "ikna" sözcüğü ünsüzle biter, "etmek" ünlüyle başlar, arada ses olayı olmaz. Bu nedenle ayrı yazılması gerekir. "ikna edemedim" yazımı doğrudur. Soru "ebilmek/ivermek" ile ilgili olduğu ve D seçeneğinde bu yardımcı fiiller olmadığı için, diğer üçü doğru ise yanlış olan yok gibi görünür. Ancak D seçeneğindeki "edemedim", "e- bilmek" değil, "etmek" fiilinin olumsuzudur. Sorunun odağı "ebilmek/ivermek" olduğundan, bu seçenek konu dışıdır. Fakat soru "hangisinin yazımı yanlış" diye sorduğu ve D doğru olduğuna göre, yanlış yok denilebilir. Ancak genel birleşik fiil kuralı açısından bakılırsa, "ikna edemedim" doğrudur. Bu soruda hata yoksa, cevap "hepsi doğru" olmalıdır. Fakat seçenekler incelendiğinde, B seçeneğinde "kapayıver" yazımı doğru olmasına rağmen, fiil "kapa-" olduğunda "kapayıver" olur, bu doğrudur. Cevap olarak yanlış yazım içeren bir seçenek bulunmamaktadır. Soru muhtemelen D'yi yanlış göstermeye yönelik değildir. Bu nedenle, yanlış yazım yoktur. Ancak test tekniği gereği, böyle bir soruda "hepsi doğru" seçeneği olmadığı için, konu dışı olan D seçeneği işaretlenmez. Diğerleri konuya uygundur ve doğrudur. Cevap: Yanlış yok ancak mecburi seçim yapılırsa, hatalı olduğu düşünülen bir seçenek işaretlenemez. Soru hatalı olabilir.
✅ Bu soru tipinde dikkatli olunmalı. Verilen seçeneklerden A, B, C doğru yazılmıştır. D ise konumuz olan "ebilmek/ivermek" ile yapılmamıştır ve yazımı doğrudur. Cevap olarak yanlış bir seçenek bulunmamaktadır.
