Soru:
Aşağıdaki metin parçalarından hangisi sanatsal (edebî) bir metinden alınmış olabilir? Nedenini açıklayınız.
- A) "Fotosentez, bitkilerin ışık enerjisini kullanarak organik bileşikler sentezlemesi olayıdır. Bu süreç, kloroplastlarda gerçekleşir."
- B) "Akşamın alaca karanlığı, yapraklara incecik bir altın tozu serper gibiydi. Rüzgâr, dallar arasında hüzünlü bir şarkı mırıldanıyordu."
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için sanatsal ve öğretici metinlerin temel özelliklerini hatırlamalıyız.
- ➡️ Birinci Adım - Amaç Belirleme: Öğretici metinlerin amacı bilgi vermek ve açıklamaktır. Sanatsal metinlerin amacı ise estetik zevk vermek, duygulara hitap etmek ve okuyucuyu iç dünyasında yolculuğa çıkarmaktır.
- ➡️ İkinci Adım - Dil ve Üslup İncelemesi: Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde, açık ve nesneldir. Sanatsal metinlerde ise dil sanatsal (şiirsel) işlevdedir, özneldir ve söz sanatlarıyla (kişileştirme, benzetme) bezenmiştir.
- ➡️ Üçüncü Adım - Seçenekleri Karşılaştırma:
- A Seçeneği: "Fotosentez", "kloroplast" gibi terimler kullanılmış, olgu aktarılmış, dil nesnel ve açıklayıcı. Bu, tipik bir öğretici metin örneğidir.
- B Seçeneği: "Alaca karanlık", "altın tozu serper gibi" (benzetme), "rüzgâr... hüzünlü bir şarkı mırıldanıyordu" (kişileştirme) ifadeleri var. Dil son derece sanatlı, duygusal ve öznel. Bu, tipik bir sanatsal metin örneğidir.
✅ Sonuç: Doğru cevap B seçeneğidir. Çünkü dilin şiirsel işlevde kullanılması, söz sanatlarına başvurulması ve okuyucuda bir duygu/estetik izlenim uyandırması sanatsal metinlere özgüdür.
