Soru:
Aşağıdaki tuyuğu inceleyiniz. Tuyuğun hangi nazım şeklinin Türk edebiyatına has bir versiyonu olduğunu ve kaçlı bir ölçü (vezin) ile yazıldığını belirtiniz.
Mecnun'a döndü yine gönlüm
Gamzen okun vurdu yine
Aşkın ateşiyle yandım
Bu sinemde yara yine
Çözüm:
🧠 Tuyuğun kökeni ve vezni üzerine düşünelim.
- ➡️ Adım 1: Nazım Şeklinin Kökeni - Tuyuğ, rübai nazım şeklinin Türk edebiyatındaki karşılığıdır. Yani, İran edebiyatından alınan rübai'nin, Türk şairler tarafından benimsenmiş ve milli özellikler kazanmış halidir.
- ➡️ Adım 2: Vezin (Ölçü) - Tuyuğlar, klasik Türk edebiyatında aruz ölçüsü ile yazılır. En yaygın kullanılan vezin, "Mef'ûlü / Mefâîlü / Mefâîlü / Feûlün" kalıbıdır. Bu kalıp, hece ölçüsüne kabaca denk gelen 7+7=14'lü hece sayısını verir. Bu tuyuğun dizelerini hecelersek:
"Mec-nu-na dön-dü yi-ne gö-nlüm" = 7 hece
"Gam-zen o-kun vur-du yi-ne" = 7 hece
"Aş-kın a-te-şi-le yan-dım" = 7 hece
"Bu si-nem-de ya-ra yi-ne" = 7 hece
Her dize 7'li hece ölçüsüyle yazılmıştır, bu da aruzun belirtilen kısa kalıbına işaret eder.
✅ Sonuç: Tuyuğ, rübai nazım şeklinin Türk edebiyatındaki karşılığıdır ve genellikle 14'lü (7+7) heceye denk gelen aruz kalıbıyla yazılır.
