Soru:
Aşağıdaki tuyuğun temasını (konusunu) belirleyiniz ve tuyuğun son dizesinin (makta) genellikle hangi işleve sahip olduğunu açıklayınız.
Felek kıldığı işi hep tersine kılar
Cihan sanki bir acaib dükkandır gel geç
Ne kimse aldanmaga gelir ne kimse aldatır
Kader önünde herkes baş eğmiştir elbet
Çözüm:
🔍 Tuyuğun içeriğini ve yapısal özelliklerini analiz edelim.
- ➡️ Adım 1: Tema (Konu) Tespiti - Tuyuğlar genellikle felsefi, öğretici (didaktik) veya aşk konularını işler. Bu dörtlükte;
- "Felek" ve "kader" gibi kavramlardan bahsedilmekte.
- Dünyanın geçiciliği ("gel geç") vurgulanmakta.
- İnsanın kader karşısındaki çaresizliği ("baş eğmiştir") anlatılmakta.
Buradan hareketle, tuyuğun teması kader, feleğin cefası ve dünyanın geçiciliğidir.
- ➡️ Adım 2: Makta (Son Dize) İşlevi - Tuyuğun son dizesine makta denir. Makta, genellikle şairin mahlasını (takma adını) taşır veya şiirin ana fikrini, özünü, nüktesini veya en çarpıcı sözünü içerir. Burada dördüncü dizede mahlas yok, ancak "Kader önünde herkes baş eğmiştir elbet" dizesi, şiirin önceki dizelerinde anlatılanları özetleyen ve ana fikri vurgulayan güçlü bir sonuç cümlesidir.
✅ Sonuç: Bu tuyuğun teması kader ve dünyanın geçiciliğidir. Son dize (makta) ise, bu tuyuğda şiirin ana fikrini ve vurgusunu taşımaktadır.
