Soru:
1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Şerifi) ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi, "kanun üstünlüğü" ilkesi ile doğrudan çelişir?
- A) Herkesin gelirine göre vergi toplanacaktır.
- B) Asker alma işlemleri belirli bir düzene konulacaktır.
- C) Padişah, tebaasının can ve mal güvenliğini garanti altına alır.
- D) Padişah, kamu yararı gördüğü durumlarda, kişilerin mülklerine el koyma hakkını saklı tutar.
Çözüm:
💡 Bu soru, "kanun üstünlüğü"nün temel prensiplerini ve Tanzimat Fermanı'nın bu prensiplere ne ölçüde bağlı kaldığını sorguluyor. Kanun üstünlüğü, keyfi yönetimin ve keyfi müdahalelerin olmaması demektir.
- ➡️ 1. Adım: "Kanun üstünlüğü"nün tanımını yapalım: Bu ilke, devletin ve yöneticilerin tüm eylemlerinin yazılı ve herkese eşit uygulanan kurallara (kanunlara) dayanması gerektiğini ifade eder. Keyfi kararlar ve istisnai uygulamalar olamaz.
- ➡️ 2. Adım: Seçenekleri bu tanım ışığında inceleyelim. A, B ve C seçenekleri bir düzen, eşitlik ve güvence getirdiği için kanun üstünlüğü ilkesiyle uyumludur.
- ➡️ 3. Adım: D seçeneğine odaklanalım: "Padişah, kamu yararı gördüğü durumlarda... el koyma hakkını saklı tutar." Bu ifade, padişaha kanunların üzerinde bir keyfiyet alanı bırakmaktadır. "Kamu yararı" tanımı belirsizdir ve padişahın kişisel yorumuna açıktır. Bu da mülkiyet güvencesini ve kanunların herkes için geçerli olması ilkesini zedeler.
✅ Sonuç olarak, kanunların her şeyin üstünde olması gerektiği ilkesiyle en fazla çelişen, padişaha kanun dışı bir müdahale yetkisi veren D seçeneğidir.
