Soru:
Aşağıdaki kıyasın geçerli olup olmadığını araştırınız.
Öncüller:
- Bazı gezegenler (\(G\)) Dünya'dan büyüktür (\(B\)).
- Jüpiter (\(J\)) bir gezegendir (\(G\)).
Sonuç:
- O halde, Jüpiter (\(J\)) Dünya'dan büyüktür (\(B\)).
Çözüm:
💡 Bu kıyas, bir tikel (bazı) öncülden tekil (Jüpiter gibi bir birey hakkında) bir sonuç çıkarmaya çalışmaktadır. Bu tipik bir geçersiz kıyas örneğidir.
- ➡️ 1. Adım: Terimleri Belirleme
Orta Terim (T): Gezegen (\(G\))
Küçük Terim (t): Jüpiter (\(J\)) -> Bu bir tekil terimdir.
Büyük Terim (T'): Dünya'dan büyük (\(B\))
- ➡️ 2. Adım: Öncülleri ve Sonucu Formüle Etme
1. Öncül: Bazı G, B'dir. (Bazı gezegenler Dünya'dan büyüktür.)
2. Öncül: J, G'dir. (Jüpiter bir gezegendir.) -> Bu, "Tüm J, G'dir" gibi düşünülebilir.
Sonuç: J, B'dir. (Jüpiter Dünya'dan büyüktür.)
- ➡️ 3. Adım: Geçerlilik Kontrolü ve Hatanın Tespiti
İlk öncül "bazı gezegenler" ile ilgilidir. Bu, "en az bir gezegen Dünya'dan büyüktür" anlamına gelir, ancak "tüm gezegenlerin Dünya'dan büyük olduğu" anlamına gelmez. Jüpiter'in bu "bazı"nın içinde olup olmadığını bilemeyiz. Jüpiter bir gezegen olsa da, onun kesinlikle Dünya'dan büyük olduğu bu öncüllerden çıkmaz. Bu, ortanca terimin dağıtılmamış olmasından kaynaklanan bir hatadır. Orta terim (Gezegen) hiçbir öncülde dağıtılmış değildir (ilk öncül "bazı", ikinci öncül ise tekil bir önermedir).
❌ Sonuç: Bu kıyas geçersizdir. (Gerçek hayatta Jüpiter Dünya'dan büyük olsa da, bu sonuç verilen öncüllerden mantıksal olarak zorunlu çıkmaz.)
