Soru:
Aşağıdaki kıyasın geçerli olup olmadığını belirleyiniz ve sonucunu yazınız.
Öncüller:
- Tüm insanlar (\(H\)) canlıdır (\(C\)).
- Bazı canlılar (\(C\)) ölümsüzdür (\(Ö\)).
Sonuç: O halde, bazı insanlar (\(H\)) ölümsüzdür (\(Ö\)).
Çözüm:
💡 Bu bir basit (kategorik) kıyas örneğidir. Geçerliliği kontrol etmek için öncülleri ve sonucu inceleyeceğiz.
- ➡️ 1. Adım: Terimleri Belirleme
Orta Terim (T): Canlı (\(C\)) - Her iki öncülde de bulunur.
Küçük Terim (K): İnsan (\(H\)) - Sonucun öznesi.
Büyük Terim (B): Ölümsüz (\(Ö\)) - Sonucun yüklemi.
- ➡️ 2. Adım: Öncülleri Standart Formda Yazma
Öncül 1: Tüm \(H\), \(C\)'dir. (Tüm K, T'dir)
Öncül 2: Bazı \(C\), \(Ö\)'dür. (Bazı T, B'dir)
Sonuç: Bazı \(H\), \(Ö\)'dür. (Bazı K, B'dir)
- ➡️ 3. Adım: Kıyas Kurallarını Uygulama
Kural 4: Orta terim sonuçta bulunmaz. ✅ (Orta terim \(C\) sonuçta yok.)
Kural 5: İki tikel öncül olmamalıdır. ✅ (Öncül 1 tümel, öncül 2 tikel.)
Kural 6: İki olumsuz öncül olmamalıdır. ✅ (Her iki öncül de olumlu.)
Ancak, Kural 1: Orta terim en az bir kez dağıtılmış olmalıdır. ❌ Orta terimimiz \(C\)'dir. "Tüm H, C'dir" önermesinde \(C\) dağıtılmamıştır (yüklem konumunda). "Bazı C, Ö'dür" önermesinde de \(C\) dağıtılmamıştır (özne konumunda tikel). Bu nedenle orta terim hiçbir öncülde dağıtılmamıştır.
✅ Sonuç: Orta terim dağıtılmadığı için bu kıyas GEÇERSİZDİR. "Bazı insanlar ölümsüzdür" sonucu öncüllerden zorunlu olarak çıkmaz.
