Soru:
Bir gıda analizinde, üç farklı disakkarit çözeltisinin optik aktiviteleri ölçülüyor. Çözeltilerden biri hidroliz edildikten sonra optik aktivitesinin değiştiği ve çözeltinin "invert şeker" adını aldığı gözlemleniyor. Bu disakkarit aşağıdakilerden hangisidir? (İnvert şeker, hidroliz sonucu sağa çeviren şekerlerden oluşan bir karışımın sola çevirmesidir.)
Çözüm:
💡 Optik aktivite, bir maddenin ışığın titreşim düzlemini döndürme yeteneğidir. Sağa döndüren maddelere dekstrorotatuar (+), sola döndüren maddelere levorotatuar (-) denir.
- ➡️ 1. Adım: Disakkaritlerin ve monosakkaritlerin optik özelliklerini hatırlayalım:
- Glikoz: Dekstrorotatuar (+)
- Fruktoz: Levorotatuar (-) [Fruktozun dönme açısı mutlak değerce glikozdan daha büyüktür.]
- Galaktoz: Dekstrorotatuar (+)
- ➡️ 2. Adım: Sükroz çözeltisi dekstrorotatuardır (+66.5°). Ancak hidroliz edildiğinde, dekstrorotatuar olan glikoz (+52.7°) ve kuvvetlice levorotatuar olan fruktoz (-92.4°) oluşur.
- ➡️ 3. Adım: Bu iki monosakkaritin karışımının net optik aktivitesi sola dönüş yönündedir (negatif). Yani hidroliz sonucu optik aktivite "tersine döner" (invert edilir). Bu nedenle oluşan glikoz-fruktoz karışımına invert şeker denir.
- ➡️ 4. Adım: Maltoz (Glikoz+Glikoz) hidroliz edilirse sadece dekstrorotatuar glikoz oluşur, aktivite yön değiştirmez. Laktoz (Galaktoz+Glikoz) hidroliz edilirse ikisi de dekstrorotatuar olduğu için yön değişmez.
✅ Hidroliz sonucu optik aktivitesi tersine dönen (invert olan) ve invert şeker oluşturan disakkarit Sükroz'dur.
