Soru:
İki fermanın din ve mezhep özgürlüğü konusundaki yaklaşımları nasıl farklılık göstermektedir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için her iki fermanda Müslüman olmayan tebaanın (gayrimüslimlerin) haklarına nasıl yer verildiğine bakmalıyız.
- ➡️ Tanzimat Fermanı: Genel ve eşitlikçi ifadeler kullanır. "Can, mal, namus güvenliği" gibi hakları tüm Osmanlı tebaası için tanımlar. Ancak, Müslümanlarla gayrimüslimleri açıkça eşit vatandaşlar olarak tanımlamaz ve özellikle din özgürlüğü konusunda Islahat Fermanı kadar net ve radikal değildir.
- ➡️ Islahat Fermanı: Gayrimüslimlere yönelik hakları çok daha somut, net ve geniş bir şekilde düzenler. Örneğin:
- ✅ Açıkça "Müslüman ve Hıristiyan tebaa arasında hiçbir fark gözetilmeyeceği" belirtilir.
- ✅ Gayrimüslimlerin devlet memuru olabilmesi, askeri okullara girebilmesi ve askere alınması kabul edilir.
- ✅ Patrikhanelere verilen ayrıcalıklar (isman-ı cüz'i) kaldırılarak, cemaatlerin ruhani liderlerini ömür boyu seçmeleri kabul edilir.
- ✅ Kilise ve okul inşa etme izni verilir.
✅ Sonuç: Islahat Fermanı, Tanzimat'a kıyasla gayrimüslim haklarını daha ileri seviyede garanti altına alan ve bu konuda çok daha radikal adımlar atan bir belgedir.
