Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim doğru ve kalıplaşmış haliyle kullanılmıştır?
- A) Proje o kadar zordu ki, saçımın teli beyazladı.
- B) Onunla konuşunca içimdeki kuşkular dağıldı.
- C) Yeni gelen öğrenci, sınıfa ayak uydurmakta zorlanıyordu.
- D) Bu haberi duyunca gözlerim doldu.
Çözüm:
💡 Bir söz öbeğinin deyim olabilmesi için kalıplaşmış olması, yani sözcüklerinin değiştirilememesi gerekir. Seçenekleri bu açıdan inceleyelim:
- ➡️ A Seçeneği: "Saçımın teli beyazladı" ifadesi, kalıplaşmış deyim olan "saçı başı ağarmak" deyiminin bozulmuş halidir. Bu nedenle deyim değildir.
- ➡️ B Seçeneği: "İçimdeki kuşkular dağıldı" ifadesi mecazlıdır ancak kalıplaşmış bir deyim değildir. Deyim olan ifade "içine kuşku düşmek" veya "içindeki kuşkuları gidermek" şeklinde olabilirdi.
- ➡️ C Seçeneği: "Ayak uydurmak" ifadesi, birine veya bir şeye uyum sağlamak anlamında kullanılan, sözcükleri değiştirilemeyen kalıplaşmış bir deyimdir.
- ➡️ D Seçeneği: "Gözlerim doldu" ifadesi mecaz içerir ancak bu, kalıplaşmış bir deyimden ziyade duygu ifade eden bir sözdür. Deyim olan ifade "gözleri dolmak" şeklindedir ve burada kullanımı doğrudur, ancak soru en doğru ve kalıplaşmış kullanımı sorduğu için "ayak uydurmak" daha belirgin bir deyim örneğidir.
✅ En net ve kalıbı bozulmamış deyim, C seçeneğindeki "ayak uydurmak"tır.
