Soru:
"İğne ile kuyu kazmak" deyimi için aşağıdaki öğrenci yorumlarından hangisi, bu ifadenin bir deyim olduğunu ve kalıplaşmış bir yapıya sahip olduğunu en iyi açıklar?
- A) "Bu söz, çok zor bir işi anlatmak için kullanılır. Gerçekten iğne ile kuyu kazılamayacağı için mecazlıdır."
- B) "Bu ifadenin sözcükleri değiştirilemez. Örneğin 'iğneyle kuyu kazmak' dense bile olur ama 'kazma ile kuyu kazmak' denirse bu bir deyim olmaktan çıkar ve gerçek anlamına döner."
- C) "Bu söz öbeği, çok eski zamanlardan beri kullanılan bir ifadedir."
- D) "Bu deyim, somut bir eylemi (kazmak) soyut bir anlamı (zorlanmak) ifade etmek için kullanır."
Çözüm:
💡 Bir ifadenin hem deyim hem de kalıplaşmış olduğunu göstermek için iki temel özelliğe bakılır: 1. Mecaz Anlam ve 2. Kalıplaşmış (Değiştirilemez) Yapı.
- ➡️ A Seçeneği: Sadece deyimin mecazlı olduğunu açıklar. Kalıplaşmış yapısı hakkında bir şey söylemez.
- ➡️ B Seçeneği: Hem mecazlı olduğunu ("iğne ile kuyu kazmak" imkansız bir şeydir) ima eder hem de asıl vurguyu sözcüklerin değiştirilemeyeceği ("kazma ile kuyu kazmak"ın deyim olmadığı) üzerine yapar. Bu, bir deyimin iki temel özelliğini de kapsayan en kapsamlı açıklamadır.
- ➡️ C Seçeneği: Kökeni hakkında bilgi verir, ancak bu onun dilbilimsel bir deyim olduğunu kanıtlamaz.
- ➡️ D Seçeneği: Mecazlılık özelliğini vurgular, kalıplaşmışlık hakkında bilgi vermez.
✅ En iyi açıklama, hem mecaz anlamı hem de değiştirilemez yapıyı (kalıplaşmışlığı) birlikte vurgulayan B seçeneğidir.
