Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim doğru kullanılmıştır ve bu kullanım onun kalıplaşmış bir söz öbeği olduğunu nasıl kanıtlar?
- A) Yeni bilgisayarına göz koydu.
- B) Çok çalışıp sınavda göz kırptı.
- C) Odasını toplamak için göz attı.
- D) Arkadaşına hediye almak için göz dikti.
Çözüm:
💡 Bir deyimin kalıplaşmış olduğunu anlamak için, sözcüklerin gerçek anlamlarıyla değil, mecazlı bir anlam ifade etmesine ve sözcüklerin değiştirilemez oluşuna bakarız.
- ➡️ 1. Adım - Anlam İncelenmesi: "Göz koymak" deyimi, bir şeye sahip olma isteğini mecazi olarak ifade eder. Seçeneklerdeki diğer ifadeler incelendiğinde; "göz kırpmak" (gerçek anlamda göz kırpmak veya umursamamak), "göz atmak" (kısaca bakmak) ve "göz dikmek" (kötü niyetle istemek) anlamlarına gelir. A seçeneğindeki cümlede, bir eşyaya sahip olma isteği "göz koydu" ifadesiyle tam olarak karşılanmaktadır.
- ➡️ 2. Adım - Kalıp Sorgulaması: Bu deyimdeki "göz" kelimesi "kulak" veya "burun" ile, "koymak" fiili de "atmak" veya "dikmek" ile değiştirilemez. Örneğin "kulak koymak" farklı bir anlam ifade eder. Bu, deyimin kalıplaşmış olduğunu gösterir.
✅ Sonuç: Doğru cevap A seçeneğidir. Deyim, kelimeleri değiştirilemeyen ve mecaz bir anlam taşıyan kalıplaşmış bir söz öbeğidir.
