Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem, eylemi gerçekleştirenden (özneden) etkilenmektedir?
- A) Misafirler, yeni açılan pastaneden kurabiyeler aldı.
- B) Bu güzel şarkı, dinleyen herkesi duygulandırdı.
- C) Tüm pencereler, temizlikçi kadın tarafından silindi.
- D) Çocuk, bahçede topun peşinden koşuyordu.
Çözüm:
💡 Bu soruda yüklemin özneden etkilenip etkilenmediğini, yani cümlenin edilgen olup olmadığını soruyor. Edilgen çatılı fiiller "-l" ve "-n" eklerini alır ve öznesi gerçek özne (etken) değil, sözde özne (edilgen) olur. Özne, işi yapan değil, yapılan işten etkilenendir.
- ➡️ A seçeneği: "aldı" yüklemidir. Aldı işini yapan "misafirler"dir (gerçek özne). Fiil etkendir.
- ➡️ B seçeneği: "duygulandırdı" yüklemidir. Duygulandırma işini yapan "bu güzel şarkı"dır (gerçek özne). Fiil etkendir.
- ➡️ C seçeneği: "silindi" yüklemidir. Fiil "-l" ekini almıştır. Silme işini yapan "temizlikçi kadın"dır ama "tarafından" edatı ile belirtilmiştir. Asıl özne "tüm pencereler"dir ve bu pencerele silinme işinden etkilenmiştir. Fiil edilgendir.
- ➡️ D seçeneği: "koşuyordu" yüklemidir. Koşma işini yapan "çocuk"tur (gerçek özne). Fiil etkendir.
✅ Sonuç olarak, yüklemin özneden etkilendiği, yani edilgen çatılı olduğu cümle C seçeneğidir.
