Soru:
Epirojenez, kıtaların geniş alanlarında gerçekleşen, yatay yönlü basınçlar olmaksızın meydana gelen yavaş, geniş ölçekli düşey hareketlerdir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi, İskandinavya Yarımadası'nda gözlemlenen epirojenik yükselmeye benzer bir süreç ve sonuç değildir?
- A) Buzul tabakasının erimesi sonucu litosferin dengeye ulaşmak için yükselmesi (izostazi).
- B) Kıtaların çarpışması sonucu dağ sıralarının hızla yükselmesi (orojenez).
- C) Eski kıta çekirdeklerinin (kratonlar) uzun jeolojik zamanlarda yükselip alçalması.
- D) Geniş bir havzanın çökel yükü altında yavaşça çökmesi.
Çözüm:
💡 Soru, epirojenez kavramını ve İskandinavya örneğinin özelliklerini anlamayı gerektiriyor. İskandinavya yükselmesinin temel özellikleri; yavaş, geniş alanlı, düşey ve orojenez gibi yatay kuvvetler içermeyen bir hareket olmasıdır.
- ➡️ A Seçeneği: İskandinavya yükselmesinin tam olarak açıklamasıdır. Bu, bir epirojenik harekettir.
- ➡️ B Seçeneği: Orojenez (dağ oluşumu), kıtaların çarpışması gibi yatay yönlü, şiddetli kuvvetler sonucu oluşur. Epirojenezden farklıdır. Bu nedenle, İskandinavya yükselmesine benzer bir süreç değildir.
- ➡️ C Seçeneği: Kratonlardaki yavaş ve geniş ölçekli hareketler epirojenez kapsamında değerlendirilebilir.
- ➡️ D Seçeneği: Bir bölgenin çökmesi de epirojenik bir hareketin (negatif epirojenez) örneğidir.
✅ Sonuç: İskandinavya yükselmesine benzemeyen, yani epirojenez kapsamında olmayan süreç B seçeneğidir.
