Soru:
Zeynep Hanım, ofiste doğru oturuş konusunda oldukça bilinçlidir. Ancak, iş yoğunlaştığında farkında olmadan eski, kambur duruş pozisyonuna geri döndüğünü fark eder. Zeynep Hanım'ın bu davranışı, psikolojideki öğrenme kuramlarından "edimsel koşullanma" ile nasıl açıklanabilir? Davranışı pekiştiren "olumlu" ve "olumsuz" pekiştireçleri tartışınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, yanlış oturuş alışkanlığının psikolojik süreçlerle nasıl sürdürüldüğünü anlamaya yöneliktir.
- ➡️ Adım 1: Edimsel Koşullanmanın Temel Prensibi: Edimsel koşullanmada, bir davranışın sonucunda gelen pekiştireç, o davranışın tekrarlanma olasılığını artırır. Zeynep Hanım'ın "kambur durma" davranışı, geçmişte çeşitli pekiştireçlerle güçlendirilmiş bir edimdir.
- ➡️ Adım 2: Olumsuz Pekiştireç Rolü: Kambur durmak, bazı kas gruplarını gevşeterek ilk etapta geçici bir rahatlama sağlayabilir. Bu rahatlama, istenmeyen bir durumdan (kas gerginliği) kaçınma anlamına geldiği için olumsuz pekiştireç görevi görür. Davranış, hoş olmayan bir şeyi ortadan kaldırdığı için güçlenir.
- ➡️ Adım 3: Olumlu Pekiştireç Rolü: Yoğun iş temposunda, kambur duruş Zeynep Hanım'ın kendini işe daha fazla "kaptırmasına", dış uyaranları görmezden gelmesine ve odaklanmasına olanak tanıyabilir. Bu artan odaklanma hissi, davranışa eklenen hoş bir durum olduğu için olumlu bir pekiştireç de olabilir.
- ➡️ Adım 4: Alışkanlığın Sürmesi: Doğru oturuş ise başlangıçta bir miktar kas çabası gerektirdiği ve hemen bir "ödül" getirmediği için (uzun vadeli faydaları dışında) pekiştirilmesi daha zor olan bir davranıştır.
✅ Sonuç olarak, Zeynep Hanım'ın yanlış oturuşu, hem olumsuz pekiştireç (rahatlama) hem de olumlu pekiştireç (odaklanma) tarafından güçlendirilen bir davranış kalıbıdır. Bu alışkanlığı kırmak, doğru oturuşu daha cazip pekiştireçlerle (molalar, kendini ödüllendirme) ilişkilendirmeyi gerektirir.
