Soru:
İbn Rüşd, Gazali'nin "Filozofların Tutarsızlığı" (Tehâfüt) adlı eserine karşı "Tutarsızlığın Tutarsızlığı" (Tehâfütü't-Tehâfüt) adlı bir reddiye yazmıştır. Bu eserde Gazali'nin, filozofları aşağıdaki hangi temel konularda dinsizlikle (küfür) suçlamasına karşı çıkmış ve Aristotelesçi felsefeyi savunmuştur?
- I. Âlemin Ezeliliği
- II. Tanrı'nın Cüz'îleri (Tekilleri) Bilmesi
- III. Bedenle Birlikte Dirilme (Haşir)
- IV. Nedensellik İlkesi
Doğru seçenek hangisidir?
Çözüm:
💡 Bu soru, İslam felsefe tarihindeki en önemli tartışmalardan birinin merkezindedir. Adım adım ilerleyelim.
- ➡️ Birinci Adım: Gazali, filozofları (özellikle Farabi ve İbn Sina'yı) üç konuda küfürle, bir konuda ise bid'atle suçlamıştır.
- ➡️ İkinci Adım: Küfür saydığı bu üç konu şunlardır:
- Âlemin Ezeliliği (Yoktan yaratılışı reddettikleri için)
- Tanrı'nın tekilleri (cüz'îleri) bilmeyip, sadece tümelleri bildiği iddiası (İlminin sınırlı olduğu iması)
- Bedenlerle değil de sadece ruhlarla dirilmenin olacağı inancı (Ahireti inkâr)
- ➡️ Üçüncü Adım: Gazali, Nedensellik İlkesi'ni eleştirse de bunu bir "küfür" değil, "bid'at" (dini açıdan sapkınlık) olarak nitelemiştir.
- ➡️ Dördüncü Adım: İbn Rüşd, Gazali'ye karşı Aristotelesçi çizgide cevap verir. Özellikle Âlemin Ezeliliği (Yaratılışın sudûr şeklinde anlaşılması) ve Nedensellik konusunda Gazali'nin eleştirilerini şiddetle reddeder. Tanrı'nın bilgisi ve ahiret konusunda ise daha uzlaştırıcı bir dil kullanmaya çalışır.
✅ Sonuç: Gazali'nin küfürle suçladığı temel konular I, II ve III numaralı maddelerdir. IV. madde (Nedensellik) ise bid'at kategorisindedir. Ancak soru, İbn Rüşd'ün hangi konularda Gazali'ye karşı çıktığını ve Aristotelesçi felsefeyi savunduğunu soruyor. İbn Rüşd, bu dört konunun tamamında Gazali'ye karşı felsefeyi savunmuştur. Bu nedenle doğru cevap I, II, III ve IV'ün hepsini içeren seçenek olacaktır. (Sorunun çoktan seçmeli olduğu ve "Hangisi?" sorusuna cevap olarak "I, II, III ve IV" şıkkının seçilmesi gerektiği anlaşılmalıdır.)
