Soru:
İbn Rüşd, Gazali'nin filozoflara yönelttiği "Tabiatçılık (Tabiiyyun)" suçlamasına nasıl bir argümanla karşılık vermiştir? Bu argümanın temelini oluşturan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
- A) İmkân (Olasılık)
- B) Hudûs (Sonradan Olma)
- C) İnayet (Evrendeki Düzen)
- D) İbtida (Başlangıç)
Çözüm:
💡 Gazali, filozofların tabiat kanunlarını incelerken sebepleri yaratıcı olarak gördüklerini, dolayısıyla Allah'ı inkar ettiklerini (tabiatçılık) iddia etmişti. İbn Rüşd'ün cevabını anlamak için adımları takip edelim:
- ➡️ 1. Adım: Gazali'nin Eleştirisi - Gazali'ye göre, "Ateş, pamuğu yakar" dediğinizde, yakanın doğrudan Allah olduğunu unutup, ateşi yaratıcı güç olarak görüyorsunuz.
- ➡️ 2. Adım: İbn Rüşd'ün Ayrımı - İbn Rüşd, bir şeyin "sebep" olması ile "yaratıcı" olmasını birbirinden ayırır. Sebepler, Allah'ın evrende koyduğu düzenli ve öngörülebilir kanunlardır (âdetullah).
- ➡️ 3. Adım: Temel Kavram - Bu düzenin kendisi, bir Yaratıcı'nın varlığının en büyük kanıtıdır. Evrendeki mükemmel düzen ve amaçlılık, bir Düzenleyici'nin (Musabbibü'l-Esbab / Sebeplerin Sebebi) varlığını gösterir. Filozof, sebepleri incelerken aslında Allah'ın sanatını ve yasalarını anlamaya çalışır.
- ➡️ 4. Adım: Seçeneği Belirleme - Hudûs (sonradan olma) ve İmkân (olasılık) daha çok kelamcıların kullandığı kanıtlardır. İbtida (başlangıç) doğrudan bir kanıt değildir. İbn Rüşd'ün bu argümanının temelinde, evrendeki düzeni ve amacı vurgulayan İnayet kavramı yatar.
✅ Doğru cevap, İbn Rüşd'ün Gazali'ye karşı sebeplilik argümanını destekleyen C) İnayet kavramıdır.
