Soru:
İbn Rüşd, Gazali'nin filozoflara yönelttiği "Felsefecilerin Tutarsızlığı" adlı eleştirilere karşı "Felsefenin Tutarsızlığının Tutarsızlığı" (Tehâfütü't-Tehâfüt) adlı bir eserle cevap vermiştir. Bu bağlamda, İbn Rüşd'ün Gazali'ye karşı özellikle savunduğu ve Aristotelesçi felsefe ile uzlaştırdığı üç temel metafizik doktrin aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
- A) Alemin Ezeliliği - Ruhun Ölümsüzlüğü - Cismanî Haşir
- B) Alemin Ezeliliği - Nedensellik İlkesi - Tanrı'nın Cüz'îleri Bilmesi
- C) Ruhun Ölümsüzlüğü - Cismanî Haşir - Siyaset Felsefesi
- D) Nedensellik İlkesi - Siyaset Felsefesi - Alemin Ezeliliği
Çözüm:
💡 Bu soru, İbn Rüşd'ün Gazali ile olan felsefi polemiğinin merkezindeki konuları bilmeyi gerektirir. Gazali, bu üç konuyu filozofları "küfre düşmekle" suçladığı temel maddeler olarak saymıştır.
- ➡️ 1. Alemin Ezeliliği: Gazali, alemin yoktan yaratıldığını (hudûs) savunurken, İbn Rüşd (Aristoteles gibi) alemin ezeli olduğunu, Tanrı'nın onu zamansal bir başlangıçta değil, sürekli bir "sebep" olarak var ettiğini savunmuştur. Bu, tartışmanın temel taşlarındandır.
- ➡️ 2. Nedensellik İlkesi: Gazali, nedenselliğin Allah'ın adeti olduğunu ve O'nun iradesi dışında zorunlu olmadığını (olasılıkçılık) savunur. İbn Rüşd ise, nedensellik ilişkisinin akılla kavranan zorunlu bir ilişki olduğunu ısrarla savunur. Aksi takdirde bilim ve felsefenin imkansız olacağını belirtir.
- ➡️ 3. Tanrı'nın Cüz'îleri (Tikel Bilgileri) Bilmesi: Gazali, Tanrı'nın her bir ayrıntıyı (cüz'î) bildiğini savunurken, İbn Rüşd (Aristotelesçi geleneğe uygun olarak) Tanrı'nın evrenin tümellerini (küllî) en mükemmel şekilde bildiğini, cüz'îleri ise "cüz'î olarak" bilmesinin O'nun yüceliğiyle bağdaşmayacağını savunmuştur.
- ➡️ Diğer seçeneklerdeki "Ruhun Ölümsüzlüğü" ve "Cismanî Haşir" konuları da tartışılmış olsa da, İbn Rüşd'ün kişisel/ bireysel ruhun ölümsüzlüğünü reddettiği ve bu nedenle cismanî haşri savunmadığı bilinir. "Siyaset Felsefesi" ise bu üçlü doktrinin içinde yer almaz.
✅ Sonuç olarak, İbn Rüşd'ün Gazali'ye karşı savunduğu üç temel Aristotelesçi doktrin Alemin Ezeliliği, Nedensellik İlkesi ve Tanrı'nın Cüz'îleri Bilmesi konularıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.
