Soru:
İbn Rüşd'ün felsefi düşüncesinde "Akıl" kavramı merkezi bir öneme sahiptir. Ona göre, aşağıdaki akıl türlerinden hangisi, bireyin doğuştan getirdiği ve potansiyel olarak sahip olduğu, ancak fiilen işlemeyen akıl kapasitesini ifade eder?
- A) Faal Akıl (Akıl-ı Fa'al)
- B) Edinilmiş Akıl (Akıl-ı Müstefad)
- C) Maddi/Ayırt Edici Akıl (Akıl-ı Heyulani)
- D) Meleke Halindeki Akıl (Akıl-ı bi'l-Meleke)
Çözüm:
💡 İbn Rüşd, Aristoteles'in aklı anlayışını geliştirerek dört aşamalı bir akıl teorisi ortaya koymuştur. Bu soruyu çözmek için her bir akıl türünün tanımını ve işlevini adım adım hatırlayalım.
- ➡️ A) Faal Akıl: Bu, tüm insanlarda ortak olan, maddi dünyadan bağımsız, soyut formları maddi akla "aydınlatan" ve onu fiili hale getiren evrensel ilkedir. Soruda tanımlanan bireysel potansiyel değildir.
- ➡️ B) Edinilmiş Akıl: Bu, Faal Akıl ile birleşmiş, tamamen fiili hale gelmiş ve saf makulleri (soyut formları) kavrayabilen aklın en üst düzeyidir. Bu bir potansiyel değil, bir gerçekleşmedir.
- ➡️ C) Maddi/Ayırt Edici Akıl: İşte bu, doğru seçenektir. Bu akıl, insanın doğuştan sahip olduğu, tümel kavramları alma potansiyeli taşıyan, ancak henüz hiçbir bilgiyle dolu olmayan "ham" akıldır. Tam olarak soruda tanımı verilen "potansiyel haldeki akıl" budur.
- ➡️ D) Meleke Halindeki Akıl: Bu, Maddi Aklın ilk bilgileri (ilkeleri) edinmesiyle oluşan, fiilen işlemeye başlamış ancak henüz Faal Akıl ile tam birleşmemiş ara aşamadır. Potansiyelden fiile geçişin ilk adımıdır.
✅ Sonuç olarak, bireyin potansiyel kapasitesi olan akıl türü "Maddi/Ayırt Edici Akıl (Akıl-ı Heyulani)"dir. Doğru cevap C seçeneğidir.
