Soru:
İbn Rüşd, din-felsefe ilişkisini açıklarken toplumu üç farklı entelektüel kapasiteye sahip sınıfa ayırır ve her sınıf için uygun olan hakikat anlayış biçiminden bahseder. Bu teorik sınıflandırma (Burhan, Cedel, Hatabe) nedir ve her bir sınıf hangi yöntemle hakikate ulaşır? Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
- A) Burhan (Felsefi Kanıt) -> Halk / Cedel (Diyalektik) -> Kelamcılar / Hatabe (Retorik) -> Filozoflar
- B) Burhan (Felsefi Kanıt) -> Filozoflar / Cedel (Diyalektik) -> Kelamcılar / Hatabe (Retorik) -> Halk
- C) Burhan (Felsefi Kanıt) -> Halk / Cedel (Diyalektik) -> Filozoflar / Hatabe (Retorik) -> Kelamcılar
- D) Burhan (Felsefi Kanıt) -> Kelamcılar / Cedel (Diyalektik) -> Filozoflar / Hatabe (Retorik) -> Halk
Çözüm:
💡 İbn Rüşd'ün bu sınıflandırması, onun siyaset felsefesi ve toplum mühendisliği düşüncesinin de temelidir. Adım adım gidelim.
- ➡️ Birinci Adım - Üç Yöntemin Tanımı:
- Burhan: Kesin, zorunlu, akli kanıtlara dayanan felsefi/bilimsel yöntem. En üstün yöntemdir.
- Cedel: Olasılıklı önermelerden hareketle tartışma yürüten diyalektik yöntem. Kelamcıların kullandığı yöntem.
- Hatabe: İkna etmek için imgeler, mecazlar ve duygusal çağrılar kullanan retorik/söylevsel yöntem.
- ➡️ İkinci Adım - Üç Sınıfın Tanımı:
- Filozoflar/Bilim İnsanları: Soyut düşünebilme, mantık yürütme ve kesin kanıtları anlama kapasitesi en yüksek olan grup.
- Kelamcılar/Teologlar: Akıl yürütme kapasitesi orta düzeyde olan, kesin kanıtlardan ziyade tartışma ve savunma ile ilgilenen grup.
- Halk (Avam): Soyut akıl yürütmeden çok, somut örnekler, hikayeler ve duygusal çağrılarla ikna olan geniş topluluk.
- ➡️ Üçüncü Adım - Doğru Eşleştirme: İbn Rüşd'e göre, her sınıf kendi kapasitesine uygun yöntemle hakikati anlamalıdır.
- Filozoflar -> Burhan (Kesin kanıt)
- Kelamcılar -> Cedel (Tartışma)
- Halk -> Hatabe (Söylev, mecaz, öykü)
- ➡️ Dördüncü Adım - Seçenekleri Kontrol Et: Bu bilgiye göre seçeneklere baktığımızda, "Burhan -> Filozoflar / Cedel -> Kelamcılar / Hatabe -> Halk" eşleştirmesini veren seçenek B'dir.
✅ Sonuç: Doğru cevap B seçeneğidir. Bu model, İbn Rüşd'ün aynı dini metnin farklı seviyelerdeki insanlar tarafından farklı şekillerde (zahiri/batıni) anlaşılmasının normal ve gerekli olduğu düşüncesini temellendirir.
