Fiilde çatı TYT çıkmış sorular

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem geçişli bir fiil olduğu hâlde nesne kullanılmamıştır? (TYT Örneği)

• A) Misafirlerini kapıda uzun süre uğurladı.
• B) Bu konuyu dün akşam tekrar çalıştı.
• C) Çocuk, bahçede toprakla oynuyordu.
• D) Yeni aldığı kitabı hemen okumaya başladı.
• E) Yarınki toplantı için sabah erkenden kalkacak.

💡 Geçişli fiil, nesne alabilen fiildir. Soruda, fiilin geçişli olmasına rağmen cümlede nesne kullanılmamış olması isteniyor.

• ➡️ A seçeneği: "Misafirlerini uğurladı." Fiil nesne almıştır ("misafirlerini").
• ➡️ B seçeneği: "Bu konuyu çalıştı." Fiil nesne almıştır ("bu konuyu").
• ➡️ C seçeneği: "Toprakla oynuyordu." Fiil nesne almamıştır, "toprakla" edat tümlecidir. "Oynamak" fiili bu kullanımda geçişsizdir.
• ➡️ D seçeneği: "Kitabı okumaya başladı." Fiil nesne almıştır ("kitabı").
• ➡️ E seçeneği: "Kalkacak." Fiil nesne almamıştır ve "kalkmak" fiili zaten geçişsiz bir fiildir.

✅ Cevap E seçeneğidir. Çünkü "kalkmak" fiili geçişsizdir. Soruda geçişli olduğu halde nesne almayan fiil aranıyor. "Çalışmak" fiili B seçeneğinde nesne aldığı için geçişli kullanılmıştır. Ancak E seçeneğindeki "kalkacak" fiili zaten nesne almayan (geçişsiz) bir fiildir. Bu nedenle doğru cevap, fiilin geçişli olduğu ama nesnenin kullanılmadığı bir cümle olmalıdır. Bu durumu sağlayan bir seçenek yok gibi görünse de, soru mantığı gereği en uygun cevap, fiilin geçişli olma potansiyeli yüksek olan ama cümlede nesne kullanılmamış olan E seçeneğidir. Ancak klasik TYT mantığında "kalkmak" fiili kesinlikle geçişsizdir. Bu soru örneğinde hata yapılmış olabilir. Doğru yaklaşım, geçişli fiilin nesnesiz kullanıldığı durumu aramaktır. Örneğin "O, her sabah erken okur." cümlesinde "okumak" geçişli fiildir ama nesne kullanılmamıştır. Verilen seçenekler arasında bu kriteri tam karşılayan bir cümle bulunmamaktadır.

Not: Bu soru tipi TYT'de sıkça çıkar. Geçişli fiiller nesne alsa da almasa da geçişlidir. Cümlede nesne yoksa buna "geçişli fiilin nesnesiz kullanımı" denir.