Soru:
"Toplantıda bütün sorunlar en ince ayrıntısına kadar tartışıldı." cümlesinin yüklemi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
- A) Etken - Geçişsiz
- B) Edilgen - Oldurgan
- C) Edilgen - Geçişsiz
- D) İşteş - Geçişli
- E) Dönüşlü - Geçişsiz
Çözüm:
💡 Bu soruda yüklemin "-l" eki aldığına dikkat edelim. Bu, çatı analizinde bize önemli bir ipucu verir.
- ➡️ 1. Adım (Özne-Yüklem): Yüklem "tartış-ı-l-dı" fiilidir. "-ıl" eki fiili edilgen yapmıştır. Özne (bütün sorunlar), fiilde belirtilen işi yapan değil, yapılan işten etkilenendir. Yani işi yapan belli değildir (gizli özne "onlar" tarafından). Bu yüzden fiil edilgendir.
- ➡️ 2. Adım (Nesne-Yüklem): Edilgen fiillere "neyi, kimi" soruları sorulmaz. Çünkü edilgen çatılı fiiller nesne almaz, nesne görevindeki sözcük özne görevine geçer. Bu cümlede "bütün sorunlar" aslında nesne iken (neyi tartıştılar? -> sorunları) edilgenlik nedeniyle özne olmuştur. Bu durumda fiil geçişsiz sayılır. "Oldurganlık" ise geçişsiz bir fiilin "-r, -t, -dır" ekleriyle geçişli yapılmasıdır, burada böyle bir durum yoktur.
✅ Fiil, edilgen ve geçişsizdir. Doğru cevap C seçeneğidir.
