Soru:
Aşağıda yapısal formülleri verilen disakkaritlerden hangisi indirgeyici şeker değildir? Nedenini açıklayınız.
(Seçenekler yerine açıklama: İndirgeyici olmayan disakkarit, her iki anomerik karbonunun da (her iki monosakkaritin 1. karbonu) glikozidik bağa katılarak serbest bir yarı asetal/ketal grubu bırakmadığı disakkarittir.)
Çözüm:
💡 Bu soru, indirgeyici şeker kavramını ve bunun disakkaritlerin yapısıyla ilişkisini anlamamızı gerektiriyor.
- ➡️ İlk Adım - İndirgeyici Şeker Nedir? İndirgeyici şeker, serbest bir yarı asetal (veya yarı ketal) grubu içeren şekerdir. Bu grup, karbonil grubu (\(\text{C=O}\)) gibi davranabildiği için Tollens, Fehling veya Benedict çözeltileri gibi zayıf oksitleyici ajanları indirgeyebilir.
- ➡️ İkinci Adım - Disakkaritlerde Durum: Bir disakkaritte iki monosakkarit vardır. Eğer bu iki monosakkaritin her ikisinin de anomerik karbonları (genellikle 1. karbon) glikozidik bağın oluşumuna katılıyorsa, disakkarit serbest bir yarı asetal grubu içermez ve dolayısıyla indirgeyici değildir.
- ➡️ Üçüncü Adım - Hangi Disakkarit? Yaygın disakkaritler arasında sadece sükroz (sakkaroz) bu tanıma uyar. Sükrozda, glukozun anomerik karbonu ve fruktozun anomerik karbonu birbirine bağlanarak glikozidik bağı oluşturur. Bu nedenle her iki monosakkaritin de yarı asetal/ketal grubu bağ yapımında kullanılmıştır ve serbest değildir.
- ➡️ Karşılaştırma: Maltoz ve laktozda ise, disakkaritin bir ucunda hala serbest duran bir anomerik karbon (yarı asetal grubu) bulunur. Bu yüzden onlar indirgeyici şekerlerdir.
✅ Sonuç: Verilen seçenekler arasında sükroz, her iki anomerik karbonu da glikozidik bağa katıldığı için indirgeyici şeker değildir.
